Photo: Valdres Folkemuseum

Repetition

By Valdres Folkemuseum

Gamle symbol lever lenge – side om side med dei bibelske forteljingane. Hesten, sola og korset gir styrke, og vi finn dei på mykje av det som blir skapt. Stolpekista frå Nørre Berg ...

Gamle symbol lever lenge – side om side med dei bibelske forteljingane. Hesten, sola og korset gir styrke, og vi finn dei på mykje av det som blir skapt. Stolpekista frå Nørre Berge i Vestre Slidre er frå 1200-talet, og vi finn framleis slike i heimar i nørre Valdres. Kista har ringmønster skore med jern. Stolpane har flettemønster, tre sirklar i kvar sekvens. Bak står med runeskrift: Reidulv gjorde for deg ark.

Mangletreet og hengeskåpet har sirklar i karveskurd. Teppet i åklesmett har sikksakk-bordar og firkantar og er vove med lin i renning og ull i innslaget.

Kannestolen har enkle rankemotiv og markerte profilliner i listverket. Skåpet er frå 1600-talet og har vore brukt til å oppbevare kanner og drikkekar.

Sylvkruset frå Vang har nydelege ranker og var ei gåve til Karen Iversdatter Leganger (1668–1702) og Ludvig Christophersen Munthe (1657–1708) då dei gifta seg i 1686. Kruset er laga av Johannes Reimers (1644–1722) i Bergen.

Bibelmotiv og gamle symbol møter nye tradisjonar i austleg og europeisk målarkunst. Hesten, solhjulet og livstreet slår fylgje med blomar, fuglar og dyr frå andre land. I perioden 1750–1800 startar blømingstida for folkekunsten. Og blomar skulle det bli.

Peder Aadnes (1739–1792) frå Søndre Land introduserte den europeiske kunsten på bygdene.

I kyrkjer og heimar måla han alt det nye, og han bana veg for det som vi i dag kallar rosemåling. Skåpet frå Etnedal er måla av Aadnes, medan kista truleg er måla av ein som gjekk i lære. «Den ukjende» er han kalla – og han kan vera lekken mellom Aadnes og Valdres. Kista er i privat eige.

Krokbragdteppet er vove med bomulls renning og ull i innslaget – grønt, raudt og rosa. Ein svarva bolle med roser i blått med denne innskrifta: «Ber mig til den rette tønde lad godt øll i mig rinde. Anno 1736.»

10 objects

Kiste

Stolpekiste fra Nørre Berge i Vestre Slidre, datert til 11-1200 åra. Ornamentikken er typisk for perioden med trappeforma pyramidar, trekantar og ringkjeder. På lokket ein enkel ro ...

Stolpekiste fra Nørre Berge i Vestre Slidre, datert til 11-1200 åra. Ornamentikken er typisk for perioden med trappeforma pyramidar, trekantar og ringkjeder. På lokket ein enkel romansk bladranke. Dekoren har vore måla svart. Nederst på eine lagsida har kista ei runeinskrift: "ræipukfr:kærpi:perork" som tyder "Reidulf gjorde for deg ark(en)". Ordet ark peikar på forma på lokket.

Denne kista har vore brukt til salt i uminnelige tider, og i alle fall fram til 1920-åra. Det viser tydeleg kor saltet har tæra på treverket.

Frå museets katalogkort (1969):
Hjørnestolpene er rektangulære i tverrsnitt. Bunnen hviler på to lister langs kantene på undersiden, disse listene er tappet inn i stolpene. Sidefjølene har fjær som går inn i not i stolpene, sikret med trenagler (og nyere spikring). Lokket er buet og består av tre bord, disse har fjær i begge ender, går inn i not i to endefjøler. Endefjølene hviler i spor i toppen av hjørnestolpene utenfor kortsidene i kista. Dessuten sikret ved gjennomgående trenagler. Merke etter lås på lokkets forside. Arken har rik dekor på stolper, forside, kortside og lokk. På baksiden (nederst) en runeinnskrift: R a i p u l f r : k a r p i : p i r o r k

Mangletre

Rikt utskåret mangletre med forskjellig mønster.

Mangletre

Utskåret. Håndtak med drakehode nedfelt. Liten rose på siden av halsen.

Teppe

Teppe i åklesmett, vove med lin i renning og ull i innslaget. Mønsteret på midten har firkanter som står på spissen, mellom desse er ein bord på tvers. Øverst og nederst ein siksak ...

Teppe i åklesmett, vove med lin i renning og ull i innslaget. Mønsteret på midten har firkanter som står på spissen, mellom desse er ein bord på tvers. Øverst og nederst ein siksakbord. Teppet er fora på baksida med lin.
Teppet har vore reparert.

Teppe

Krokbragdteppe vove med bomulls renning og ull innslag i ulike grønnfarger, raudt og rosa. Sydd saman av to delar med saum på midten..

Skap

Gamalt skåp som i følgje siste eigar er måla av Peder Aadnes (1739-1792) frå Odnes i Fluberg. Underdelen har tre breie og ei smal skuffe med messingbeslag og -lås, samt klaff med t ...

Gamalt skåp som i følgje siste eigar er måla av Peder Aadnes (1739-1792) frå Odnes i Fluberg. Underdelen har tre breie og ei smal skuffe med messingbeslag og -lås, samt klaff med to liggande spegelfyllingar, begge med halvrunde avsluttingar.

Overdelen har fin bogeform med ope toppunkt. Overdelen har dører med vakre spegelfyllingar. Fyllingar og skuffer har måla landskapsmotiv. Listverk har forgylt måling.